Szkolna Izba Regionalna przy Szkole Podstawowej nr 4 w Sanoku uczy historii [ZDJĘCIA]

Tak się żyło na wsi dawniej

Życie wsi dawniej było związane z charakterystycznym kalendarzem, który można określić jako połączenie obyczajów, obrzędów i liturgii. Rytm życia na wsi korespondował z cyklicznymi zmianami pór roku, a jego uporządkowanie opierało się na naturalnym porządku świata. Dowodem na to są dzieła literackie takie jak "Żywot człowieka poczciwego" Mikołaja Reja, gdzie autor opisuje, że życie w gospodarstwie i ludzkie sprawy różnią się w zależności od pór roku, które można podzielić na cztery: wiosnę, lato, jesień i zimę. Podobnie, Władysław Reymont w swojej powieści "Chłopi" przedstawił życie polskiej wsi podzielone na cztery części: Jesień, Zima, Wiosna i Lato.

W sieni i komorze

W przeszłości sień pełniła funkcję magazynu, służąc do przechowywania różnych narzędzi i sprzętów gospodarskich. W jej wnętrzu znajdowały się różne przedmioty, takie jak żarna, warsztat tkacki, beczki, szafliki, wiadra, a także sierpy, latarki i inne drobne przedmioty. Często w kącie za kominem znajdowała się grzęda dla kur, a pod kominem trzymano kurczęta. W sieni wykonywano również różne prace gospodarskie, takie jak przygotowywanie karmy dla trzody chlewnej czy pranie bielizny w lecie. Komory, które były również wykorzystywane do przechowywania różnych przedmiotów, były różnej wielkości i kształtu, a ich wyposażenie różniło się w zależności od wieku i rodzaju chałupy. W starszych chałupach komory miały tylko kilka półek i drewniane kołki wbite w ścianę, a w nich przechowywano produkty spożywcze, takie jak mąkę, kasze, przetwory mięsne i kiszoną kapustę, ale także wartościowe przedmioty, takie jak pieniądze, bieliznę i odzież, a nawet dzieżę i nieckę na ciasto.

W kuchni

Głównym pomieszczeniem tradycyjnej chłopskiej chaty była kuchnia, nazywana czasami izbą czarną, wyposażona w piec, ogrzewacz i kapę. Wokół pieca znajdowała się przestrzeń do przygotowywania posiłków, którą często otaczały ławki, szafki na naczynia oraz stołki. Ozdobą kuchni była wisząca szafka z malowanymi fajansowymi talerzami i garnuszkami. W pobliżu szafki ustawiano często ławę z wiadrem lub konewką z wodą, saganą do gotowania i garnkami na mleko. Pozostałe naczynia trzymano na ścianach lub w sieni i komorze.

Święty kąt i ozdoby

Głównym pomieszczeniem w wiejskiej chacie był kuchnia, ale naprzeciwko drzwi wejściowych znajdowało się pomieszczenie zwane "świętym kątem". Zazwyczaj stał tam stół z białym obrusem i umieszczano na nim krucyfiks lub figurkę Matki Boskiej. Ten kącik był używany tylko podczas specjalnych okazji, takich jak święta czy wizyta księdza podczas kolędy. Obrazy z wizerunkami świętych wisiały nad łóżkami ustawionymi w jednym rzędzie. W czasie świąt, takich jak Boże Narodzenie, Wielkanoc lub Zielone Świątki, izba była bielona glinką, a później pojawiły się dekoracje w postaci dużych makatek malowanych na szarym płótnie lub ceracie, przedstawiających pejzaże z jeleniami lub łabędziami.

Alkierz czyli izba biała

Drugą częścią chaty wiejskiej była przestrzeń przeznaczona do odpoczynku, która nazywana była alkierzem lub białą izbą. Była to reprezentacyjna część domu, gdzie przyjmowano gości, w tym np. księdza po kolędzie. W niektórych domach alkierz był oddzielnym pomieszczeniem.