Nabycie spadku to proces, który wymaga uwagi i systematycznego działania. Z najnowszych danych wynika, że wielu spadkobierców traci prawo do zwolnienia z podatku właśnie przez przekroczenie terminów lub błędy formalne. Ten kompleksowy poradnik przeprowadzi Cię przez wszystkie procedury krok po kroku.

Co podlega opodatkowaniu przy nabyciu spadku

Nabycie spadku wiąże się z podatkiem, jeśli otrzymujesz:

własność rzeczy znajdujących się na terytorium Polski
prawa majątkowe wykonywane na terytorium Polski
rzeczy znajdujące się za granicą lub prawa majątkowe wykonywane za granicą

Nabycie spadku może nastąpić poprzez:

dziedziczenie
zapis zwykły lub dalszy zapis
zapis windykacyjny
polecenie testamentowe

Moment powstania obowiązku podatkowego

Data śmierci spadkodawcy to nie to samo co moment powstania obowiązku podatkowego. Ta różnica ma kluczowe znaczenie przy nabyciu spadku. Obowiązek podatkowy powstaje dopiero z chwilą:

uprawomocnienia się postanowienia sądu stwierdzającego nabycie spadku
zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia przez notariusza
wydania europejskiego poświadczenia spadkowego

Kto może uniknąć podatku od nabycia spadku

Całkowite zwolnienie z podatku przy nabyciu spadku przysługuje najbliższej rodzinie spadkodawcy. Do tej grupy należą:

małżonek spadkodawcy
zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki)
wstępni (rodzice, dziadkowie, pradziadkowie)
pasierb
rodzeństwo
ojczym i macocha

Dodatkowo, od października 2020 roku, za zstępnych uznaje się także osoby, które przebywały w:

rodzinie zastępczej
rodzinnym domu dziecka
placówce opiekuńczo-wychowawczej
regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej

Warunki zwolnienia z podatku przy nabyciu spadku

By skorzystać ze zwolnienia przy nabyciu spadku, musisz spełnić następujące warunki:

należeć do najbliższej rodziny spadkodawcy
zgłosić nabycie spadku w terminie 6 miesięcy
mieć obywatelstwo polskie, innego kraju UE, Islandii, Liechtensteinu lub Norwegii
lub mieszkać na stałe w którymś z tych krajów

Zgłoszenie nabycia spadku - najważniejsze terminy

Nabycie spadku należy zgłosić w ciągu 6 miesięcy od momentu:

uprawomocnienia się postanowienia sądu
zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia
wydania europejskiego poświadczenia spadkowego

Uwaga! Przekroczenie terminu 6 miesięcy, nawet o jeden dzień, skutkuje utratą prawa do zwolnienia z podatku. Termin nie może być przywrócony, niezależnie od przyczyny spóźnienia.

Jak zgłosić nabycie spadku

Zgłoszenia nabycia spadku można dokonać na dwa sposoby:

Elektronicznie:

przez Portal Podatkowy (podatki.gov.pl)
z wykorzystaniem kreatora deklaracji lub standardowego formularza
podpisując dokumenty danymi autoryzującymi lub podpisem kwalifikowanym

W formie papierowej:

składając formularz SD-Z2 w urzędzie skarbowym
wysyłając dokumenty pocztą
używając formularza pobranego z Portalu Podatkowego lub otrzymanego w urzędzie

Co zrobić, gdy odkryjesz dodatkowy majątek

Praktyka pokazuje, że nabycie spadku często wiąże się z późniejszym odkryciem dodatkowych składników majątku. Przykładowo, bank może przysłać informację o nieznanym wcześniej koncie spadkodawcy już po upływie podstawowego terminu na zgłoszenie. W takiej sytuacji:

masz 6 miesięcy na zgłoszenie od dnia, w którym dowiedziałeś się o dodatkowym majątku
musisz uprawdopodobnić, że wcześniej nie wiedziałeś o tym majątku
zachowujesz prawo do zwolnienia z podatku przy spełnieniu powyższych warunków

Kiedy nie musisz zgłaszać nabycia spadku

Zgłoszenie nabycia spadku nie jest konieczne, gdy:

wartość wszystkich rzeczy i praw majątkowych nabytych od tej samej osoby w okresie 5 lat nie przekracza 10 434 zł
nabycie następuje na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego

Do którego urzędu zgłosić nabycie spadku

Właściwy urząd skarbowy zależy od rodzaju dziedziczonego majątku:

Dla nieruchomości:

zgłoszenie składasz do urzędu właściwego według miejsca położenia nieruchomości
dotyczy to także praw do lokali i gruntów

Dla pozostałego majątku:

zgłoszenie składasz do urzędu właściwego według ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy
w przypadku majątku zagranicznego - według Twojego miejsca zamieszkania

Najczęstsze pytania dotyczące nabycia spadku

Czy muszę mieć prawomocne postanowienie sądu, by zgłosić nabycie spadku? Nie, możesz zgłosić nabycie spadku przed otrzymaniem postanowienia, ale musisz zmieścić się w terminie 6 miesięcy od jego uprawomocnienia.
Czy wszyscy spadkobiercy mogą złożyć jedno zgłoszenie? Nie, każdy spadkobierca musi złożyć odrębne zgłoszenie SD-Z2, nawet jeśli dziedziczy ten sam majątek.
Czy do zgłoszenia trzeba dołączać dokumenty? Nie ma takiego obowiązku, ale urząd skarbowy może później poprosić o ich przedstawienie.

Ważny przykład z orzecznictwa

Historia pana X doskonale ilustruje znaczenie terminów przy nabyciu spadku. Jego matka zmarła w 2004 roku, ale postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku zostało wydane dopiero w 2021 roku. Mimo że postanowienie wydano po 31 grudnia 2006 roku, pan X nie mógł skorzystać ze zwolnienia z podatku. Dlaczego? Ponieważ datą nabycia spadku jest dzień śmierci spadkodawcy, a nie moment wydania postanowienia przez sąd.

Szczególne przypadki przy nabyciu spadku

Nabycie spadku może nastąpić też poprzez europejskie poświadczenie spadkowe - stosunkowo nową instytucję w polskim prawie spadkowym. Ma ono szczególne znaczenie, gdy spadkodawca posiadał majątek w różnych krajach Unii Europejskiej. Wtedy termin 6 miesięcy liczy się od dnia wydania tego dokumentu.

Praktyczne wskazówki dla spadkobierców

Zbierz całą dokumentację dotyczącą spadku jeszcze przed wizytą w urzędzie.
Nie czekaj z formalnościami - 6 miesięcy to maksymalny, a nie zalecany termin.
Spisz dokładnie wszystkie znane składniki majątku spadkowego.
Zrób kopie wszystkich dokumentów związanych z nabyciem spadku.
Sprawdź u notariusza możliwość szybszego poświadczenia dziedziczenia.
Zachowaj potwierdzenia wszystkich dokonanych zgłoszeń i wysłanych dokumentów.
Skonsultuj się z urzędem skarbowym w przypadku jakichkolwiek wątpliwości.

Nabycie spadku wymaga systematycznego działania i uwagi. Terminowe dopełnienie wszystkich formalności nie tylko pozwoli uniknąć podatku, ale też zapewni spokój na przyszłość. Warto pamiętać, że później odkryte składniki majątku również podlegają zgłoszeniu, a przekroczenie terminu zawsze skutkuje utratą prawa do zwolnienia.

Przydatne LINKI

Sprawdź, który organ podatkowy jest właściwy w sprawach nabycia spadku

Formularze podatkowe SD-3, SD-3/A są dostępne na stronie podatki.gov.pl jako formularze online oraz do wydruku

Sprawdź, czy przysługuje Ci zwolnienie dla najbliższej rodziny

opr. red., źródło: Ministerstwo Finansów, KAS