Od dziewięćdziesięciu lat stoją na straży przyrody

Inicjatorem powstania w Polsce stowarzyszenia był prof. dr Władysław Szafer, wybitny uczony i botanik Uniwersytetu Jagiellońskiego. Będąc w 1923 r. w Szwajcarii na Międzynarodowym Sympozjum Geografów Roślin, poznał Szwajcarską Ligę Ochrony Przyrody, która zainspirowała go do utworzenia podobnej struktury w Polsce. Swoje przemyślenia zaprezentował na posiedzeniu Państwowej Rady Ochrony Przyrody, które zorganizowano w Krakowie 15 października 1926 r. Po uzyskaniu aprobaty innych działaczy zajmujących się ochroną przyrody, 9 stycznia 1927 r. na VIII Zjeździe PROP przystąpiono do wyboru Komitetu Organizacyjnego, który miał pilotować sprawę utworzenia organizacji. Na przewodniczącego komitetu poproszono Aleksandra Janowskiego, natomiast przygotowaniem statutu zajął się prof. Pawlikowski.

W listopadzie Aleksander Janowski złożył w Komisariacie Rządu statut Ligi w celu jego zatwierdzenia. Intensywne starania doprowadziły 9 stycznia 1928 r. do inauguracyjnego zjazdu w Warszawie. To na nim prof. Władysław Szafer wygłosił wykład na temat zadań i celów ochrony przyrody, a prof. Jan Gwalbert Pawlikowski przedstawił problemy prawne związane z ochroną przyrody. Na spotkaniu wybrano zarząd, w skład którego weszli: prof. dr Józef Morozewicz jako przewodniczący, prof. dr Bolesław Hryniewiecki, zastępca, Stanisław Małkowski, sekretarz oraz Aleksander Janowski, skarbnik. Na zjeździe ustanowiono symbol Ligi w postaci żubra, opracowany przez syna prof. Hryniewieckiego – Jerzego. Statut Ligi Ochrony Przyrody władze zatwierdziły w marcu 1928 r., co dało prawną podstawę do działalności stowarzyszenia.

Przed wojną

Pierwsze lata Ligi to, poza skromną na początku pracą wydawniczą, "Wiadomości Ligi Ochrony Przyrody", które zaczęły ukazywać się od końca 1933 r., zaowocowały wystąpieniem do władz państwowych o ochronę Groty Kryształowej w Kopalni Soli w Wieliczce, którą uznano za rezerwat już w kwietniu 1928 r. Wiele miejsca poświęcano konieczności utworzenia parku narodowego w Tatrach, ale bez sukcesu. Z funduszy Ligi wykupiono tereny stepowe na Podolu, tworząc rezerwat "Makutra". Działalność Ligi miała wpływ na utworzenie w 1932 r. Pienińskiego Parku Narodowego, a w 1933 r. Wielkopolskiego Parku Narodowego. Poważnym osiągnięciem podnoszącym prestiż stowarzyszenia było przystąpienie do Międzynarodowego Biura Ochrony Przyrody.

Idee zawarte w statucie Ligi znalazły szerokie poparcie społeczeństwa i organizacji społecznych, zgłaszających chęć wstąpienia w jej szeregi. Były to m.in. Polskie Towarzystwo Krajoznawcze czy Polskie Towarzystwo Przyrodników im. M. Kopernika. Ochrona przyrody była propagowana w społeczeństwie poprzez wygłaszanie odczytów, organizowanie pogadanek, wystaw i wycieczek przyrodniczych. W listopadzie 1931 r. Zarząd Główny Ligi opracował i zatwierdził "Regulamin Młodych Przyjaciół Ligi Ochrony Przyrody w Polsce". Dzięki temu młodzież szkół powszechnych, średnich, seminariów nauczycielskich, szkół zawodowych i innych mogła współpracować z Ligą.

Kilkuletnia działalność Ligi przyczyniła się do ogłoszenia przez Sejm w marcu 1934 r. pierwszej polskiej ustawy o ochronie przyrody. Do czasu wybuchu II wojny światowej działalność stowarzyszenia zyskała wielu sympatyków, co zaowocowało powstaniem jej oddziałów w wielu miastach Polski. Wszystko przerwała okupacja. W wyniku zawieruchy wojennej oddało swe życie wielu zasłużonych działaczy Ligi.

 
Po wojnie

Wyzwolenie Polski spod okupacji hitlerowskiej stworzyło możliwość reaktywowania działalności Ligi Ochrony Przyrody. Prace idące w tym kierunku rozpoczął w styczniu 1945 r. prof. Edward Potęga. Po uzyskaniu zgody pełnomocnika Ministerstwa Rolnictwa i Reform Rolnych na wznowienie społecznej działalności związanej z ochroną przyrody profesor przystąpił do prac organizacyjnych. W tym samym czasie w Krakowie prof. dr Władysław Szafer podjął starania o wznowienie działalności Państwowej Rady Ochrony Przyrody. Ci dwaj uczeni postanowili wykorzystać ogólnopolski zjazd nauczycielstwa do wznowienia działania LOP-u. Zaproszono nauczycieli, leśników, przyrodników i osoby, dla których przyroda była bardzo ważna. Na zebraniu prof. Szafer wygłosił odczyt pt. "Piękno drzew i lasu" i zaapelował do zebranych o przystąpienie do stowarzyszenia. Na początku było 125 członków Ligi.

Zebranie organizacyjne Zarządu Głównego odbyło się w Łodzi 17 lipca 1945 r. pod przewodnictwem prof. Edwarda Potęgi. Zaktualizowano statut Ligi, wprowadzono okręgi i oddziały. We władzach Zarządu Głównego znaleźli się: prezes - prof. Edward M. Potęga, wiceprezes - dr Stefan Jarosz, sekretarz - Jerzy Szczepański, skarbnik - Stanisław Pawłowski. Po zatwierdzeniu statutu przez prezydenta Łodzi 9 stycznia 1946 r. Liga otrzymała osobowość prawną i mogła ponownie rozpocząć działalność na terenie całej Polski. Pierwszymi okręgami były – Okręg Krakowski i Poznański. Później powstały dalsze.

Dzięki propagowaniu zagadnień ochrony przyrody Liga zyskała poparcie społeczeństwa i nowych członków. Mimo to Ministerstwo Oświaty nie wyrażało zgody na tworzenie szkolnych kół Ligi. Jednak uporczywa praca na rzecz ochrony zasobów przyrodniczych i wzbogacania jej stanu, a także piętnowania niszczenia środowiska, prowadzona systematycznie przez działaczy Ligi, przyniosła efekt. Rada Ministrów w sierpniu 1968 r. przyznała Lidze status stowarzyszenia wyższej użyteczności.

Mimo finansowych trudności, dzięki zaangażowaniu wielu osób, Liga prowadziła działalność wydawniczą – miesięcznik "Przyroda Polska", Biuletyn Organizacyjny, broszury, plansze, ulotki, kalendarze, zakładki do książek, a także publikacje naukowe oraz serię broszur z cyklu "Twórcy i działacze ochrony przyrody w Polsce". Systematyczna, wieloletnia praca wielu działaczy Ligi o różnym statusie społecznym, ale złączonych wspólnym celem, jakim jest dobro przyrody, a także współpraca Ligi z zespołami naukowców, przyczyniły się do powstania wielu aktów prawnych o ochronie gatunkowej roślin i zwierząt. Ilość parków narodowych zwiększono do 23, powstało szereg parków krajobrazowych, rezerwatów przyrody, zwiększono

znacznie ilość pomników przyrody, powstały obszary chronionego krajobrazu oraz strefy ochronne. Ze zmian, które należy odnotować, było powstanie 49 zarządów wojewódzkich po wprowadzeniu w 1975 r. reformy administracyjnej. Mimo powstania 16 nowych województw w miejsce 49, w Lidze utrzymano stan sprzed ćwierćwiecza. Obecnie ilość okręgów się zmniejszyła do 30. W 1989 r. Liga straciła status stowarzyszenia wyższej użyteczności, ale, dzięki spełnieniu warunków ustawowych, od 2003 r. jest "organizacją pożytku publicznego".

 
LOP w Bieszczadach

W Bieszczadach w latach pięćdziesiątych XX wieku powstały pierwsze koła LOP w szkołach powiatów bieszczadzkich oraz Miejski Oddział LOP w Sanoku powołany przez Zarząd Wojewódzki LOP w Rzeszowie. Zmiany administracyjne Polski zmieniły również organizację Ligi Ochrony Przyrody w Bieszczadach, która przystosowała swoje lokalne struktury do powołanych wówczas województw, powiatów i gmin. Dlatego też funkcjonujący obecnie Bieszczadzki Okręg Ligi Ochrony Przyrody w Sanoku od 2003 roku jest kontynuatorem Krośnieńskiego Oddziału LOP.

Patrząc na działalność Okręgu Bieszczadzkiego na terenie ziemi sanockiej, jasielskiej, krośnieńskiej, brzozowskiej, leskiej, bieszczadzkiej i przemyskiej, widać ogrom pracy służącej poprawie świadomości społecznej oraz środowiska naturalnego. Liga organizuje corocznie takie akcje jak: Drzewko dla sanoczan, Tydzień Czystości Wód, Międzynarodowy Dzień Ziemi, Światowy Dzień Ochrony Środowiska, Dni Ochrony Przyrody, Sprzątanie świata.  Prowadzone od wielu lat akcje przyrodnicze dały efekt - tysiące posadzonych drzew i krzewów, dokarmianie zwierząt w okresach zimowych, wystawy, pogadanki, wycieczki i inne.

Okręg Bieszczadzki często podejmuje działania interwencyjne w sprawie wykroczeń ekologicznych. Na przełomie kilkunastu lat wykryto dziesiątki nielegalnych wysypisk śmieci i zanieczyszczeń wód, które po interwencji do odpowiednich władz zostały usunięte, a często w tych miejscach został ustawiony monitoring. Dla młodzieży szkół podstawowych i średnich organizowane są liczne konkursy. Wszystkie działania i opracowania dydaktyczne powstały dzięki zaangażowaniu działaczy Okręgu Bieszczadzkiego LOP. Przez szereg lat

wydawnictwa Ligi, a także zakup nagród książkowych dla laureatów konkursów przyrodniczych, były finansowane ze składek członkowskich przy znacznej pomocy Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Rzeszowie. Obecnie na nagrody książkowe Liga przeznacza pieniądze uzyskane od sponsorów. Pozostałe składki członkowskie muszą zaspokoić bieżące wydatki związane z utrzymaniem biura.

Główna Komisja Odznaczeń LOP na wniosek Zarządu Okręgu Bieszczadzkiego odznaczyła Dyplomem oraz Medalem za Zasługi dla Ochrony Przyrody i Kształtowania Środowiska, urzędy miast, starostwa powiatowe, gminy, nadleśnictwa, Państwową Straż Rybacką oraz firmy, które od wielu lat realnie zajmują się ochroną środowiska naturalnego i wspieraniem stowarzyszenia. Zarząd Okręgu Bieszczadzkiego wystąpił także o odznaczenia resortowe dla nauczycieli, którzy mają szczególne osiągnięcia w krzewieniu wiedzy przyrodniczej i

ekologicznej. Wielu członków naszego stowarzyszenia otrzymało Odznaki Honorowe Ligi Ochrony Przyrody. Warto przypomnieć, że statuetka "Zielone Serce Przyrodzie", która jest najwyższym honorowym wyróżnieniem, powstała w Sanoku. Otrzymali ją m.in. prof. Zbigniew Religa, Elżbieta Dzikowska i Tony Halik, została także przekazana papieżowi Janowi Pawłowi II podczas jego ostatniej pielgrzymki do Polski. Mimo że poważnie zmniejszyła się liczba osób zrzeszonych w strukturach Ligi Ochrony Przyrody na terenie całego kraju, ma ona jednak blisko sto tysięcy członków młodzieżowych i dorosłych. Jest też członkiem wielu organizacji międzynarodowych o charakterze ekologicznym.