Krystyna Chowaniec mieszka w Sanoku. W środowisku dała się poznać jako wspaniała i wyrozumiała nauczycielka, osoba, która udziela się społecznie. Jej zapał do pracy z młodzieżą oraz chęć niesienia pomocy innym ludziom zadziwia i wciąż zaskakuje.
Pani Krystyna ukończyła wyższe studia magisterskie z przygotowaniem pedagogicznym na kierunku historia Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Przez wiele lat pracowała jako nauczyciel, m. in. w Szkole Podstawowej w Łętowni, w Tyrawie Solnej i w Sanoku. Była też przez trzy lata dyrektorem przedszkola w Łętowni. W 1996 roku pani Chowaniec rozpoczęła pracę w Kuratorium Oświaty. W latach 1996-1999 roku sprawowała funkcję przewodniczącej Komisji Pamięci Narodowej przy Kuratorze Oświaty w Krośnie, a w okresie 2006-2010 pracowała w Zespole Wychowania Patriotycznego Kuratorium Oświaty w Rzeszowie. W 2013 roku przeszła na emeryturę. Ucząc historii, potrafiła na tyle zainteresować uczniów tym przedmiotem, że jej wychowankowie wielokrotnie stawali na podium w konkursach historycznych.
Krystyna Chowaniec pełniła, i w dalszym ciągu pełni wiele funkcji społecznych, m.in. była członkiem Rady Naczelnej ZHP (2009-2011), przewodniczącą Komisji do Spraw Kontaktów Zewnętrznych Rady Naczelnej ZHP (2011-2013), członkiem Centralnej Komisji Rewizyjnej ZHP (od grudnia 2013 - nadal), szefem Zespołu Kadry Kształcącej Chorągwi Podkarpackiej (1997-2014), komendantem Hufca ZHP Ziemi Sanockiej im. ks. hm. Zdzisława Peszkowskiego (1992-2007 i od listopada 2011 – nadal). Od 2011 roku jest prezesem Stowarzyszenia Wychowawców "Eleusis", zaś od marca 2016 r. - prezesem Koła Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej w Sanoku.
Społecznik z powołania
Pomaganie innym jest dla niej codziennością. W swoim postępowaniu nie widzi niczego nadzwyczajnego.
- To nie jest tak, że człowiek siada i zaczyna myśleć, że będzie działać społecznie - mówi. - To się po prostu robi. Jest z pewnością kwestia wychowania. W szkole podstawowej byłam harcerką. Wtedy wraz z koleżankami pomagałyśmy innym. Mój zastęp miał pod opieką rodzinę staruszków. Chodziłyśmy do nich w każdą sobotę po zakończonych lekcjach. Myłyśmy podłogi, pomagałyśmy robić pranie, nosiłyśmy wodę ze studni. W szkole podstawowej pracowałam w sklepiku szkolnym, byłam przewodniczącą samorządu uczniowskiego. Wzięłam też po części przykład z mojego ojca, który przez całe życie był bardzo aktywny - mówi.
Z miłości do harcerstwa postanowiła utworzyć własną drużynę. Jako instruktor spełnia się już prawie 40 lat.
- Za największą przygodę mojego życia uważam harcerstwo, do którego przynależałam do końca podstawówki. Powróciłam do tego zajęcia dopiero po ukończeniu studiów, kiedy już sama mogłam prowadzić drużynę. Później w Sanoku założyłam 54 Drużynę Harcerską, która teraz obchodzi 30-lecie swojego istnienia. Po raz pierwszy komendantką hufca zostałam w 1992 roku - dodaje.
Pani Krystyna nie próżnuje i jak tylko potrafi najlepiej, stara się organizować swoim podopiecznym czas. Skutecznie im również wpaja podstawowe zasady kanonu harcerskiego.
- Harcerstwo to praca szara, codzienna, która nie lubi ingerencji z zewnątrz - twierdzi. - To praca w ciszy, bez szukania rozgłosu. Harcerstwo posiada konkretny system wartości, zapisany prostym, zrozumiałym językiem. To 10 zasad prawa harcerskiego, których należy przestrzegać, aby być dobrym człowiekiem i obywatelem.
Harcerze pod jej przewodnictwem biorą udział w wielu ważnych akcjach i wydarzeniach. Co roku upamiętniają m. in. rocznicę śmierci Andrzeja i Olgi Małkowskich, rocznicę wybuchu powstania styczniowego i warszawskiego, Dzień Katyński, święto Konstytucji 3-go Maja i Wojska Polskiego. Harcerze pod opieką komendantki Chowaniec organizują również uroczystości rocznicowe związane z rozstrzelaniem 112 więźniów na górze "Gruszka", upamiętniają rocznicę wybuchu drugiej wojny światowej. Tradycją jest udział sanockich zuchów i harcerzy w rajdach pieszych: w zuchowym rajdzie "Siedmiomilowe buty", Rajdzie Śladami Kurierów Beskidzkich ZWZ-AK, Rajdzie Śladami św. Jana Pawła II po Bieszczadach i Beskidzie Niskim. Każdego roku sanocki hufiec organizuje kilka obozów letnich z ciekawym programem, w których uczestniczy także wiele dzieci i młodzieży spoza ZHP.
- Byłam nauczycielką historii, dlatego odczuwam ciągłą potrzebę przekazywania młodzieży wiedzy o dawnych czasach i wydarzeniach, dbania o pamiątki i ludzi, którzy wiele dla Polski zrobili. Stąd też moje zaangażowanie w Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej i objęcia w nim funkcji prezesa Koła w Sanoku - mówi.
Sanoccy harcerze systematycznie uczestniczą w ważnych wydarzeniach narodowych. Uczestniczyli między innymi w otwarciu cmentarza w Miednoje, w uroczystościach rocznicowych w Porycku i Katyniu, brali udział w rajdzie Arsenał, byli na wyprawie Monte Cassino, gdzie pełnili służbę. Tam także dołączyli do słynnego rajdu "Honker", który przebiegał przez teren pola bitewnego.
Harcmistrzyni Chowaniec koordynuje organizację turniejów sprawnościowych, spotkań ze świadkami historii, przygotowuje kwesty na rzecz Towarzystwa Pomocy im. św. Brata Alberta oraz Stowarzyszenia Pomocy Rodzinie im. św. ks. Zygmunta Gorazdowskiego.
W społecznej pracy z dziećmi wprowadza wiele elementów edukacyjnych. Nie są to tradycyjne wykłady, ale aktywne formy aktywizujące, jak np. qesting, wywiady terenowe czy rajdy zadaniowe. Opowiada swoim podopiecznym o wydarzeniach historycznych, po czym zabiera ich po opracowanych trasach, w czasie których mogą oni namacalnie poznawać historię. Prowadzą razem izbę pamięci patrona hufca ks. hm. Zdzisława Peszkowskiego w Domu Harcerza. Zdaniem pani Krystyny odpowiednia sceneria i aktywne działanie są najlepszą metodą wychowawczą.
- Dzisiaj dobrze wychować dziecko jest niezwykle trudno - mówi. - To nie zakup nowej pary butów czy spodni jest najważniejszy, ale szczera rozmowa, ofiarowanie przyjaźni i zrozumienia. Zależy mi, żeby dzieci uczestniczyły w ważnych ogólnopolskich wydarzeniach, aby nie miały poczucia, że pochodzą z małego miasta. I tak na przykład w 2014 roku byliśmy na 70-leciu upamiętnienia powstania warszawskiego. Harcerze z Sanoka pełnili wartę przed pomnikiem Polskiego Państwa Podziemnego. W lipcu tego roku byliśmy z kolei na Światowych Dniach Młodzieży, a w maju organizowaliśmy uroczystość 105. rocznicy powstania pierwszych drużyn we Lwowie. Jeździmy na ogólnopolskie złoty i imprezy harcerskie.
Wydobyć z otchłani niepamięci
Oprócz pracy w sanockim hufcu pani Krystyna zabiega również o upamiętnienie ważnych dla Polaków miejsc i osób.
- Obecnie jestem na etapie gromadzenia i opracowywania infralokacji o trasie kurierskiej "Las". O ile bowiem trasa "Jaga – Kora", którą chodził Jan Łożański, jest dość dobrze spopularyzowana, to o trasie "Las" niewiele osób wspomina. Uważam, że warto poświęcić jej uwagę, ponieważ była ona kiedyś jedną z ważniejszych, którą szła sztafetowa poczta z Sanoka do Budapesztu. Część osób przemierzających tę trasę przepłaciło życiem, ponieważ zaangażowały się bardzo w konspiracyjną działalność. Niektórych z nich udało mi się wydobyć z otchłani niepamięci, ale przede mną jest jeszcze wiele pracy. Bardzo chciałabym upamiętnić postać niezwykłej Heleny Żurowskiej. Prowadzę już w tej sprawie rozmowy z doktorem Andrzejem Ossowskim, który czuwa nad ekshumacją zwłok żołnierzy wyklętych. Dowiedziałam się, że na Łyczakowie znajdują się groby rodziców Żurowskiej. Obiecałam, że pojadę tam i sprawdzę to osobiście.
Pani Krystyna nie może pogodzić się z sytuacją, że w naszym regionie znajdują się miejsca nieoznakowane, gdzie spoczywają ludzkie szczątki.
- Na niektórych terenach obecnie pasą się krowy - mówi z żalem. - Nie chodzi mi, żeby stawiać pomniki, ale postawić chociażby mały krzyż, aby upamiętnić ludzi, którzy walczyli o naszą niepodległość. Dlatego planujemy z Zarządem Koła ŚZŻAK i harcerzami w 2017 roku zająć się tą sprawą.
Realizacja pasji nie należy do łatwych, bo wiele działań wymaga sporych nakładów finansowych, dlatego też komendantka Chowaniec utworzyła wraz z grupą harcerskich instruktorów Stowarzyszenie Wychowawców "Eleusis". W jego ramach pozyskuje środki na działalność harcerską i patriotyczną. Sama pisze projekty i rozlicza je.
Ponadto pani Krystyna współpracuje z fundacją Golgota Wschodu. Obecnie czyni starania, aby jedna z ulic Sanoka nosiła nazwisko patrona hufca. Wraz z harcerzami opiekuje się dębami pamięci oraz aleją katyńską. Jak sama przyznaje, czasu wolnego ma niewiele.
- Cały czas staram się coś robić i być aktywna - mówi. - Mimo ogromu pracy odpoczywam. Mam czas jeść, spać, czasem gdzieś wyjadę. Byłabym bardzo nieszczęśliwym człowiekiem, gdyby ktoś wysłał mnie na wczasy i miałabym nic wtedy nie robić. Nie wyobrażam sobie takiej sytuacji.
Doceniona za swoją postawę
Krystyna Chowaniec posiada wielu odznak i wyróżnień. Skromnie przyznaje, że w większości przypadków otrzymała je za dotychczasową pracę zawodową i społeczną.
Na pytanie, co uważa za swój największy sukces, pani Krystyna odpowiada:
- Rzadko odwracam się wstecz, ponieważ wolę patrzeć w przyszłość. Za swoje osiągnięcie uważam postawienie krzyża Golgoty Wschodu, posadzenie dębów pamięci i zrobienie alei katyńskiej. Jestem dumna, że udało mi się uhonorować w Żubraczem Jadwigę z Gedroyciów - Kociatkiewicz oraz zrealizować projekt "Trasa kurierska Las". Jedyne czego mi brakuje, to czasu i czasami pieniędzy, bo można by zrobić znacznie więcej.
Krystyna Chowaniec posiada wielu wyróżnień i odznaczeń. Najważniejsze z nich to:
- II nagroda Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku w konkursie na konspekt lekcyjny (1986)
- Nagroda MEN II stopnia (1995)
- Medal KEN (1995)
- Złota Odznaka Honorowa Związku Sybiraków (1999)
- Brązowy i Złoty Krzyż Zasługi (2001, 2011) za zasługi w działalności na rzecz dzieci i młodzieży i społeczności lokalnej
- Odznaka "Zasłużony dla Sanoka" (2006)
- Tytuł honorowy "Wiarus Podkarpacia" (11 listopada 2009)
- Nagroda Burmistrza Miasta Sanoka (2009)
- Medal pro Memoria (2010)
- Krzyż 100-lecia ZHP (2012)
- Srebrny Medal "Za zasługi dla obronności kraju" (2013)
- Odznaka "Zasłużony dla ŚZŻAK" (2013)
- Nagroda "Świadek Historii" przyznana przez IPN (2014)
- Odznaka honorowa 25-lecia Akcji "Florek" (2014)
- Odznaka honorowa "Zasłużony dla Hufca ZHP Ziemi Sanockiej" (2014)
Harcmistrz Chowaniec jest osobą bardzo zasłużoną dla regionu, autorką wielu publikacji. Jej największe osiągnięcia to:
- publikacja artykułów z zakresu prawa oświatowego,
- prezentacja podczas II i III Międzynarodowej Konferencji "Prawda, Pamięć, Tożsamość Katynia i Golgoty Wschodu" oraz podczas Ogólnopolskiej Konferencji "Kapłani Zesłańcy - Kapłani wśród Zesłańców" referatu ilustrowanego slajdami "Ksiądz Zdzisław Jastrzębiec Peszkowski - Świadek Prawdy, Strażnik Pamięci" (Wrocław, 12-14 kwietnia 2015 r,
- opracowanie kilku publikacji: Ksiądz Prałat Harcmistrz Zdzisław Jastrzębiec Peszkowski –
Patron Sanockich Harcerzy (2009); Dęby Pamięci w Sanoku (2010); 100 lat sanockiego harcerstwa (2011),
- spisanie i przygotowanie do druku wspomnień kuriera ZWZ _AK – Jana Łożańskiego ("Orzeł z Budapesztu" – 2012).
- umieszczenie tablicy upamiętniającej ks. Zdzisława Peszkowskiego na grobowcu rodzinnym w Sanoku (23.08.2008),
- ustawienie Krzyża Ofiar Polskiej Golgoty Wschodu na sanockim cmentarzu (10.11.2008,
- umieszczenie tablicy upamiętniającej Zbigniewa Czekańskiego, z-cy komendanta Hufca Harcerzy w Sanoku, dowódcy Harcerskiej Kompanii Obrony Lwowa w 1939 roku,
- posadzenie 26 dębów pamięci w Sanoku, w ramach programu "Katyń ... pamiętajmy" (2009,2012),
- umieszczenie w miejscu dworu w Żubraczem tablicy dla upamiętnienia Jadwigi z Gedroyciów Kociatkiewicz, która prowadziła punkt przerzutowy na trasie kurierskiej "Las".