Opracował: Zespół dostepnyprawnik.pl
Testament
Testament może sporządzić osoba, mająca pełną zdolność do czynności prawnej, a więc każda pełnoletnia osoba, która nie została ubezwłasnowolniona całkowicie lub częściowo. Nie jest możliwe sporządzenie wspólnego testamentu przez kilka osób. Zatem w przypadku małżeństwa, każdy z małżonków powinien sporządzić swój testament, pomimo że posiadają wspólny majątek.
Jeśli nie zdecydujemy się na sporządzenie testamentu, o zasadach dziedziczenia będą rozstrzygać przepisy kodeksu cywilnego regulujące kwestie dziedziczenia ustawowego.
Sporządzenie testamentu nie zamyka drogi do jego odwołania czy zmiany - w przypadku zmiany decyzji spadkodawcy.
Warto zwrócić uwagę, że rozporządzanie składnikami majątkowymi w testamencie (niemającym formy zapisu windykacyjnego, o którym mowa poniżej) często prowadzi do prawnych problemów. Zatem w testamencie, niebędącym zapisem windykacyjnym, należy ograniczyć się do powołania spadkobiercy czy spadkobierców, ze wskazaniem przypadających im udziałów.
Formy testamentu
Polskie prawodawstwo rozróżnia dwie formy testamentu:
- testament zwykły
- testament szczególny.
- Testament sporządzony własnoręcznie przez spadkodawcę, podpisany przez niego i opatrzony datą
- Testament sporządzony u notariusza w formie aktu notarialnego
- Testament allograficzny, czyli spadkodawca w obecności dwóch świadków oświadcza swoją ostatnią wolę ustnie, wobec wskazanych w art. 951 kc urzędników, tj. wójta /burmistrza, prezydenta miasta/ starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego. Oświadczenie spadkodawcy zostaje spisane w protokole, a następnie odczytane spadkodawcy w obecności świadków. Protokół podpisują spadkodawca i osoba, wobec której oświadczono wolę oraz świadkowie. Gdyby spadkodawca nie mógł podpisać protokołu, wówczas należy to odnotować w protokole z podaniem przyczyny braku podpisu. Testamentu w tej formie nie mogą sporządzić osoby głuche lub nieme.
Zapis windykacyjny
Jeśli spadkodawca chce rozporządzić konkretnymi składnikami majątkowymi na rzecz wskazanych osób, powinien skorzystać z formuły zapisu windykacyjnego. Zatem w testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego (nie jest dopuszczalna inna forma testamentu) spadkodawca postanawia, że oznaczona osoba (zapisobierca) nabywa określony składnik majątkowy. Należy mieć na uwadze, że przedmiotem rozporządzenia mogą być tylko te składniki, które ustawodawca wymienia w art. 9811 kodeksu cywilnego. Należą do nich:
- rzecz oznaczona co do tożsamości (np. konkretny samochód, oznaczona nieruchomość)
- zbywalne prawo majątkowe (np. wierzytelność)
- przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne
- ustanowienie na rzecz zapisobiercy użytkowania lub służebności (np. służebności gruntowej na nieruchomości należącej do spadkodawcy)
- ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej (np. w spółce jawnej).
Zapis zwykły
Od zapisu windykacyjnego należy odróżnić zapis zwykły. Spadkodawca może w testamencie zobowiązać spadkobiercę ustawowego lub testamentowego do wykonania na rzecz oznaczonej osoby określonego świadczenia majątkowego
W przypadku zapisu zwykłego zapisobierca może np. otrzymać jakiś składnik majątkowy należący do spadku, lecz nie nabywa własności tej rzeczy z mocy prawa. Spadkobierca musi - w wykonaniu zapisu - przenieść własność tego składnika na rzecz zapisobiercy. Osobę, na rzecz której ustanowiono zapis określa się jako zapisobierca. Zapisem można obciążyć zapisobiercę i wówczas mamy do czynienia z zapisem dalszym.